कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयले बङ्गलादेशसँग गरेको जीटुजी (सरकार–सरकार) सम्झौताअनुसार सम्पूर्ण मल नेपाल आइपुगेको छ ।
कृषि मन्त्रालयले ५० हजार मेट्रिक टन युरिया मल लिने भनी बङ्गलादेश सरकारसँग जीटुजी सम्झौता गरेको थियो । सोही सम्झौताबमोजिम तीन लटमा सबै मल नेपाल ल्याइसकेको कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेडका प्रवक्ता विष्णु पोखरेलले जानकारी दिनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “अरू ठाउँभन्दा त्यहाँ सस्तोमा मल पाएका कारण थप दुई हजार मेट्रिक टन युरिया मलसमेत गरी ५२ हजार मेट्रिक टन मल नेपाल आइसकेको र बिक्री वितरणसमेत सुरु भइसकेको छ । ” सम्झौताकै क्रममा ५ प्रतिशत तलमाथि (माइनस–प्लस) हुनेगरी सम्झौता भएको हुन्छ । आवश्यकता अनुसार ५ प्रतिशत मल कम हुनसक्छ वा बढी हुनसक्छ । नेपाल सरकारलाई सस्तो लागेर दुई हजार मेट्रिक टन मल ल्याइएको हो ।
२०७७ को धान सिजनमा युरिया मलको हाहाकार भएपछि तत्कालीन कृषिमन्त्री घनश्याम भुसालले बङ्गलादेशबाट पैँचोमा मल ल्याउने भनी कुराकानी अगाडि बढाउनुभएको थियो । कुरा सकारात्मक रूपमा अगाडि बढेपछि भदौको दोस्रो साता प्रधानमन्त्री केपी शर्मा अोलीले त्यहाँका प्रधानमन्त्री शेख हसिनासँग फोनमा संवाद गरी पैँचोमा मल ल्याउने सुनिश्चित गर्नुभएको थियो ।
बङ्गलादेश मल दिन तयार भएपछि २०७७ असोजमा मन्त्रिपरिषद्को बैठकले औपचारिक निर्णय गरी मल ल्याउने प्रक्रिया सुरु गर्न कृषि मन्त्रालयलाई सैद्धान्तिक अधिकार दिएको थियो ।
कृषि मन्त्रालयले प्रक्रिया सुरु गरेको एक महिनामा नै बङ्गलादेशले पैँचो मल दिन नसकिने बरु खरिद गर्नसके मात्र सहयोग गर्ने भनेर कृषि मन्त्रालयलाई पत्र पठाएको थियो । त्यसपछि कृषि मन्त्रालयले खरिद गरेर नै मल ल्याउने भनि बङ्गलादेशसँग संवाद सुरु ग¥यो । पत्रको आदानप्रदान भयो । विभिन्न चरणमा भौतिक तथा भर्चुअल बैठक पनि भयो । बल्ल बङ्गलादेशले मल दिन तयार भए पनि कृषि मन्त्रालयले मन्त्रिपरिषद्मा प्रस्ताव लग्यो । मन्त्रिपरिषद्ले जीटुजीमार्फत बङ्गलादेशसँग मल खरिद गर्न सैद्धान्तिक अधिकार दियो । सो अधिकारबमोजिम कृषि मन्त्रालयले प्रक्रिया सुरु ग¥यो ।
२०७७ पुस २ गते मात्र युरिया मल ल्याउने भनी नेपाल र बङ्गलादेशबीच सम्झौतापत्रमा हस्ताक्षर भयो । सम्झौतापछि मल ल्याउन प्रक्रिया सुरु भएको सात महिनापछि मात्र सम्पूर्ण मल नेपाल आइपुगेको हो । कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेडका कार्यकारी निर्देशक नेत्र भण्डारीले बङ्गलादेशले यसरी पहिलो पटक अरू देशलाई मल बिक्री गरेका कारण प्रक्रिया बुझ्दै गरेकाले थोरै ढिलो भएको बताउनुभयो ।
कोरोना महामारीका कारण पनि मल आउनमा थोरै ढिलाइ भएको हो तर यसलाई खासै ढिलो भन्न नसकिने उहाँले बताउनुभयो तर बङ्गलादेशबाट मल खरिद गर्दा नेपाललाई थुप्रै फाइदा भएको उहाँले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “मलको अन्तर्राष्ट्रिय मूल्य दिनदिनै वृद्धि भइरहेको छ तर बङ्गलादेशले हामीलाई पुरानै मूल्यमा सबै मल उपलब्ध गराएको छ । सुरुमा हामीलाई शङ्का लागेको थियो कि मूल्य वृद्धि भएपछि केही आनाकानी हुन्छ कि तर त्यस्तो केही भएन ।
सामान्य ढुवानीमा तथा कानुनी प्रक्रियामा केही ढिला भयो, अरू सबै काम समयमा पूरा गरी मल ल्याउन सफल भयौँ । ” उहाँले आवश्यक प¥यो भने त्यो देशले थप मल दिनसक्छ, त्यसका लागि सरकारले पहल गर्नुपर्ने बताउनुभयो ।
